Στο άρθρο αυτό θα βρεις χρήσιμες πληροφορίες για τη σήμανση με ετικέτες προϊόντων διατροφής που παράγεις ή εμπορεύεσαι όπως, λάδι, μέλι, κρασί, ελιές, μαρμελάδες, γλυκά, αρτοποιήματα, ξηροί καρποί, παστά, αποξηραμένα, καρυκεύματα, αρτύματα, σάλτσες κ.ά.
Η συσκευασία
Η παραγωγή και διάθεση προϊόντων διατροφής για πώληση διέπεται από κανόνες που ορίζει η νομοθεσία, με σκοπό την προστασία του καταναλωτή. Εφόσον δεν πρόκειται για χύμα προϊόντα που πωλούνται στις λαϊκές αγορές, τα προϊόντα πρέπει να είναι κατάλληλα συσκευασμένα με ασφαλή υλικά ώστε, κατά την μεταφορά και την πώληση, να διατηρούνται σε καλή κατάσταση μέχρι τη χρήση. Οι συσκευασίες αυτές μπορεί να είναι χάρτινα, πλαστικά, μεταλλικά ή ξύλινα κουτιά, πλαστικές, χάρτινες ή υφασμάτινες σακούλες, γυάλινα ή πλαστικά βάζα. Όλες αυτές οι συσκευασίες φέρουν πάνω τους ενδείξεις απολύτως απαραίτητες για την πώληση, τη διατήρηση, την ασφάλεια και τη μεταφορά του προϊόντος. Οι ενδείξεις είναι αποτυπωμένες πάνω σε περιέκτες όπως κουτί, φιάλη, βάζο, δοχείο κ.λπ. είτε με αυτοκόλλητες ή κρεμαστές ετικέτες, είτε με απευθείας εκτύπωση πάνω στον περιέκτη. Ένα προϊόν μπορεί να φέρει μία, δύο ή περισσότερες ετικέτες.
Η νομοθεσία
Υπό την προϋπόθεση ότι η ετικέτα δεν αφορά προσωπική χρήση, αλλά προορίζεται για προϊόν που θα κυκλοφορήσει στην αγορά, θα πρέπει να λάβεις σοβαρά υπόψη ότι υπάρχει νομοθεσία για κάθε είδος προϊόντος, η τήρηση της οποίας ελέγχεται από αρμόδιες υπηρεσίες. Η νομοθεσία αυτή είναι εξαιρετικά μεγάλη και υπόκειται σε συχνές αλλαγές ώστε δεν υπάρχει νόημα να αναφερθεί εδώ. Ωστόσο, στο τέλος του άρθρου θα βρεις μερικές παραπομπές που προσπαθούμε να διατηρήσουμε ενημερωμένες. Η αντιγραφή των ενδείξεων από άλλα ομοειδή προϊόντα που ήδη κυκλοφορούν στο εμπόριο είναι ένας τρόπος να φτιάξεις μια συσκευασία αλλά δεν είναι απολύτως ασφαλής αφού τα λάθη και οι παραλήψεις στις ετικέτες που κυκλοφορούν είναι πολύ συχνό φαινόμενο.
Ο συσκευαστής
Με εξαίρεση τους μικρούς παραγωγούς που είναι εγγεγραμμένοι στο σχετικό Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Οικοτεχνίας, οι οποίοι μπορούν να συσκευάζουν μικρές ποσότητες των προϊόντων τους στο χώρο τους, όλοι οι υπόλοιποι παραγωγοί και έμποροι συσκευασμένων ειδών διατροφής θα πρέπει είτε να διαθέτουν αδειοδοτημένο συσκευαστήριο είτε να απευθύνονται σε αδειοδοτημένα συσκευαστήρια τρίτων. Για πολλά προϊόντα είναι υποχρεωτική η αναγραφή του αναγνωριστικού κωδικού του συσκευαστηρίου πάνω στην ετικέτα. Σε κάποιες περιπτώσεις όπως τα προϊόντα ΠΟΠ είναι υποχρεωτική και η αναγραφή ακόμα και των στοιχείων του συσκευαστή.
Οι πληροφορίες που αναφέρουν οι ετικέτες μπορεί να είναι οι εξής:
Α. Υποχρεωτικές πληροφορίες
Το όνομα του προϊόντος
Δηλαδή το «brand» με το οποίο πωλείται. Brand είναι η επωνυμία του προϊόντος (δες περισσότερα εδώ) Η επωνυμία αυτή πρέπει να μην χρησιμοποιείται από άλλο ανταγωνιστικό ή παρόμοιο προϊόν και να ακολουθεί τη σχετική νομοθεσία. Π.χ. να μην είναι επίθετο ποιότητας όπως «καλό», να μην είναι τοπωνύμιο κ.ά. Για περισσότερη βοήθεια μπορείς να ανατρέξεις στο άρθρο «Πως να επιλέξεις ένα καλό όνομα για το προϊόν σου».
Η εμπορική ονομασία του προϊόντος
Όπως π.χ. «Μέλι ανθέων», «Οίνος λευκός ξηρός». Υπάρχει σχετική νομοθεσία για τα περισσότερα είδη την οποία θα χρειαστεί να αναζητήσεις και δεν επιτρέπεται ο αυτοσχεδιασμός. Για παράδειγμα, οι ονομασίες «έξτρα παρθένο ελαιόλαδο» ή «αγνό παρθένο ελαιόλαδο» δεν είναι ορθές. Το σωστό είναι «εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο».
Η προέλευση
Όπως «Ελληνικό Προϊόν» ή “Product of Greece”, «Παράγεται στην Ελλάδα» ή “Produced in Greece”. Για ορισμένα προϊόντα, όπως π.χ. το ελαιόλαδο αυτή η αναφορά θα πρέπει να αποδεικνύεται.
Η ποσότητα
Δηλαδή το βάρος, ο όγκος, τα τεμάχια, οι διαστάσεις. Π.χ. 1 κιλό, 500g, 1 λίτρο, 500ml, 10 τεμάχια, 3 μέτρα, 1 τετραγωνικό μέτρο κ.λπ. Όταν το προϊόν είναι σε υγρή μορφή αναγράφεται το περιεχόμενο σε όγκο με κυβικά εκατοστά (ml) ή λίτρα. Όταν είναι σε στερεή μορφή αναγράφεται το βάρος σε γραμμάρια ή κιλά. Μπορεί να χρειαστεί να χρησιμοποιηθεί η έκφραση «καθαρό βάρος» για να δηλωθεί το βάρος του προϊόντος χωρίς την συσκευασία. Για προϊόντα όπως π.χ. ελιές σε άλμη μπορεί να χρειαστεί μια ανάλυση όπως «Βάρος μικτό», «Βάρος στραγγισμένο» κ.λπ. Για άλλα πιο σύνθετα προϊόντα, π.χ. σετ από διαφορετικά είδη, μπορεί να χρειάζεται ένας αναλυτικός πίνακας με το περιεχόμενο της συσκευασίας. Για είδη που πωλούνται σε συγκεκριμένες διαστάσεις, με το μήκος ή την επιφάνεια χρειάζεται αναφορά στις διαστάσεις αυτές, ακόμα και με σχέδια.
Πιστοποιήσεις ποιότητας
Ορισμένα προϊόντα έχουν ποιοτικά χαρακτηριστικά για τα οποία η αναφορά τους στη συσκευασία χρειάζεται πιστοποίηση από τους ανάλογους οργανισμούς. Τέτοια είναι το «Βιολογικό» και η «Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης» ή η Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη».
Οδηγίες διατήρησης ή διαχείρισης του προϊόντος
Είναι υποχρεωτικό στις ετικέτες να αναγράφονται οι κατάλληλες οδηγίες για τη διατήρηση του προϊόντος σε καλή κατάσταση μέχρι την κατανάλωση, όπως «Διατηρείται σε μέρος σκιερό και δροσερό», «Διατηρείται σε μέρος ξηρό και δροσερό», «Διατηρείται στη συσκευασία μέχρι την ημερομηνία λήξης. Μετά το άνοιγμα, διατηρείται στο ψυγείο για 3 ημέρες». Στα κατεψυγμένα προϊόντα θα πρέπει να υπάρχει πίνακας διαχείρισης της αποθήκευσης ανάλογα με την θερμοκρασία ψύξης.
Ημερομηνία λήξης ή ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας
Για τα ευπαθή προϊόντα, όπως π.χ. γλυκά, ορισμένα γαλακτοκομικά κ.ά. πρέπει να αναγράφεται η τελική ημερομηνία μετά από την οποία η κατανάλωσή τους δεν είναι ασφαλής καθώς ενδέχεται να έχουν αναπτυχθεί επικίνδυνα για την υγεία βακτήρια. Στις ετικέτες, η ημερομηνία λήξης αναγράφεται ως «Ανάλωση έως…».
Για προϊόντα που έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής, όπως π.χ. το λάδι ή το μέλι, θα πρέπει να αναγράφεται η ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας, δηλαδή το χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο τα τρόφιμα διατηρούν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά τους, καθώς και την εμφάνιση, υφή, οσμή και γεύση. Η κατανάλωση μετά από αυτή την ημερομηνία δεν είναι επικίνδυνη αλλά ενδέχεται να μη είναι ικανοποιητική. Στις ετικέτες η ημερομηνία αυτή αναγράφεται ως «Ανάλωση κατά προτίμηση πριν από…».
Κατάλογος συστατικών
Μετά την λέξη «Συστατικά», ακολουθεί ο κατάλογος των συστατικών του τρόφιμου, κατά φθίνουσα ως προς το βάρος, όπως καταγράφηκαν κατά τη στιγμή της χρησιμοποίησής τους στην παρασκευή του τρόφιμου. Για πολλά είδη συστατικών όπως τα έλαια, τα λίπη, τα άλευρα κ.ά. καθώς και για τα βελτιωτικά ή συντηρητικά των τροφίμων, υπάρχουν συγκεκριμένες οδηγίες για την διατύπωση της αναγραφής τους που πρέπει να τηρούνται.
Από την αναγραφή των συστατικών εξαιρούνται αρκετά προϊόντα τα οποία είτε αποτελούνται από ένα συστατικό, είτε δεν είναι μεταποιημένα, είτε έχουν υποστεί μόνο διαδικασία ωρίμανσης. Τέτοια είναι το ελαιόλαδο, το μέλι, το κρασί, το ξίδι, το νερό, τα βότανα, τα μπαχαρικά, το αλάτι, ο καφές κ.ά.
Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στην αναγραφή συστατικών που μπορεί να προκαλέσουν αλλεργίες ή δυσανεξίες, τα οποία πρέπει να αναφέρονται με πιο παχιά γράμματα από τα άλλα. Αυτά είναι τα δημητριακά που περιέχουν γλουτένη, δηλαδή σιτάρι, σίκαλη, κριθάρι, βρώμη κ.ά., τα καρκινοειδή (καβούρια, γαρίδες κ.λπ.), τα αυγά, τα ψάρια, οι αραχίδες (αράπικα φιστίκια), η σόγια, το γάλα, οι καρποί με κέλυφος, δηλαδή αμύγδαλα, φουντούκια, καρύδια, κάσιους, πεκάν, φυστίκια, μακαντάμια κ.ά., το σέλινο, το σινάπι, το σησάμι, το διοξείδιο του θείου και οι θειώδεις ενώσεις, το λούπινο και τα μαλάκια. Σε όλα τα παραπάνω περιλαμβάνονται και τα προϊόντα που παρασκευάζονται με βάση αυτά τα συστατικά. Αν το προϊόν περιέχει γλουτένη ή θειώδη, αυτό θα πρέπει να αναφερθεί χωριστά.
Όταν το προϊόν δεν περιέχει κάποια από τα παραπάνω συστατικά αλλά παρασκευάζεται στον ίδιο χώρο με άλλα προϊόντα για τα οποία χρησιμοποιούνται κάποια από τα παραπάνω συστατικά, τότε πρέπει να αναγραφεί σαφώς ότι «Μπορεί να περιέχει ίχνη από (π.χ.) σησάμι, αυγά κ.λπ.».
Ορισμένα συστατικά ενδέχεται να είναι επικίνδυνα σε ορισμένες περιπτώσεις και θα πρέπει να αναφέρεται με σαφήνεια. Π.χ. αν ένα προϊόν περιέχει καφεΐνη σε αναλογία άνω των 150mg/l θα πρέπει να αναφέρει «Υψηλή περιεκτικότητα σε καφεΐνη. Δεν συνιστάται για παιδιά ή εγκύους ή θηλάζουσες». Ή αν περιέχει ασπαρτάμη και αυτή βρίσκεται στον κατάλογο των συστατικών με την ονομασία Ε, θα πρέπει να αναφερθεί ότι το προϊόν «περιέχει ασπαρτάμη (πηγή φαινυλαλανίνης)».
Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να συμβουλευτείς τη σχετική νομοθεσία και να ρωτήσεις τον προμηθευτή σου για συστατικά για τα οποία έχεις αμφιβολία.
Διατροφική δήλωση
Σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ, τα προσυσκευασμένα τρόφιμα πρέπει να φέρουν ετικέτα που να ενημερώνει τους καταναλωτές σχετικά με το ενεργειακό και διατροφικό περιεχόμενό τους. Πρόκειται για τη λεγόμενη «διατροφική δήλωση» η οποία πρέπει να εμφανίζεται απευθείας στη συσκευασία ή σε ετικέτα που τοποθετείται σε αυτήν. Η διατροφική δήλωση πρέπει να περιλαμβάνει τις εξής πληροφορίες:
- ενεργειακή αξία
- ποσότητες λιπαρών, κορεσμένων, υδατανθράκων, σακχάρων, πρωτεϊνών και αλατιού.
Οι ακόλουθες θρεπτικές ουσίες μπορούν να αναγράφονται προαιρετικά στη διατροφική δήλωση:
- μονοακόρεστα
- πολυακόρεστα
- πολυόλες
- άμυλο
- εδώδιμες ίνες
- βιταμίνες ή ανόργανα συστατικά που επιτρέπονται από τη νομοθεσία.
Η ενεργειακή αξία και οι ποσότητες θρεπτικών ουσιών που αναγράφονται στη συσκευασία πρέπει να αντικατοπτρίζουν την αξία και τις ποσότητες του τροφίμου όπως πωλείται. Εάν το προϊόν χρειάζεται προετοιμασία πριν από την κατανάλωσή του, μπορείτε να δώσετε τις πληροφορίες που αντικατοπτρίζουν τις διατροφικές αξίες του τροφίμου όπως είναι έτοιμο για κατανάλωση. Οι ποσότητες θρεπτικών ουσιών πρέπει να αναγράφονται ανά 100 g ή ανά 100 ml.
Υπάρχουν συγκεκριμένες προδιαγραφές που ορίζει η νομοθεσία για την παρουσίαση της διατροφικής δήλωσης στην συσκευασία.
Στοιχεία υπεύθυνου για το προϊόν
Δηλαδή όνομα, διεύθυνση και στοιχεία επικοινωνίας.
Κωδικοί.
Όπως κωδικός τυποποιητήριου, κωδικός παρασκευαστήριου, αριθμός άδειας κ.ά.
Β. Μη υποχρεωτικές πληροφορίες
Πρόσθετα συστατικά ταυτότητας
Αν το προϊόν σου περιέχει επιπλέον συστατικά που καθορίζουν την ταυτότητά του, π.χ. «μέλι με καρύδια», «λουκούμια με αμύγδαλο», θα χρειαστεί να αναφέρεις στον κατάλογο των συστατικών το ποσοστό ή το βάρος αυτών των συστατικών.
Ισχυρισμοί διατροφής
Όπως «ελαφρύ», «χωρίς γλουτένη», «σε άλμη» κ.ά. Υπάρχει σχετική νομοθεσία που επιβάλει περιορισμούς σε μερικούς χαρακτηρισμούς. Π.χ. για να είναι «ελαφρύ» θα πρέπει να έχει 30% λιγότερες θερμίδες ή 50% λιγότερο λίπος ή 50% λιγότερο νάτριο (αλάτι) απ’ ότι το αντίστοιχο τρόφιμο.
Ισχυρισμοί υγείας
Λάβε υπόψη σοβαρά ότι οι ισχυρισμοί υγείας απαγορεύονται. Τέτοιοι μπορεί να είναι κάθε πληροφορία που δηλώνει ή υπονοεί ή οδηγεί στο συμπέρασμα ότι υπάρχει σχέση μεταξύ μιας κατηγορίας τροφίμων, ή ενός τρόφιμου ή συστατικού του τρόφιμου, και της υγείας. Π.χ. το προϊόν είναι κατάλληλο για διαβητικούς, ή ότι προστατεύει από τις καρδιοπάθειες κ.ά. Υπάρχουν ελάχιστες εξαιρέσεις, όπως το ελαιόλαδο πλούσιο σε πολυφαινόλες, και μόνο υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις που πρέπει να αποδεικνύονται με ελέγχους εργαστηρίων που διαθέτουν τη σχετική πιστοποίηση. Αν θεωρείς ότι το προϊόν σου έχει θεραπευτικές ιδιότητες αυτό μπορεί να το βεβαιώσει μόνο ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΟΦ).
Γραμμωτός κώδικας, δηλαδή barcode
Ο γραμμωτός κώδικας, που διεθνώς ονομάζεται barcode, είναι ένα σύστημα αυτόματης οπτικής αναγνώρισης κωδικών αριθμών που αντιστοιχούν σε περιγραφή των χαρακτηριστικών των προϊόντων (Μονάδες Εμπορίας). Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το barcode μπορείς να ανατρέξεις στα προηγούμενα άρθρα «Παραγωγή ετικετών με baracodes και QR Codes» και «Τί είναι ο barcode».
Σήμανση
Η σήμανση παρέχει χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με την ασφαλή περιβαλλοντική διαχείριση του περιέκτη ή του προϊόντος. Για παράδειγμα, αν η συσκευασία είναι ανακυκλώσιμη ή όχι, αν το περιοχόμενο είναι επιβλαβές κ.α.
Παραπομπές
